Bu İçerikte Yer Alan Başlıklar
Mutasyon Nedir?
Mutasyon en temiz tabiriyle canlının hücrelerinde bulunan DNA’nın çeşitli radyasyonlar, ışınlar veya kimyasallar vasıtasıyla bozulmaya uğramasıdır. Mutasyona neden olan maddelere mutajen madde, mutasyona uğramış gene de mutant gen denilmektedir.
Durum böyle olunca da DNA molekülü kopabiliyor veya yer değiştirebiliyor. DNA molekülünün yapısının bozulması da canlıyı büyük bir felakete sürüklüyor. Yapısı değişen DNA canlının metabolizmasını değiştirebiliyor, çeşitli enzimlerin yapısını ve protein dengesini bozabiliyor. Eğer mutasyon canlının vücut hücrelerinde gerçekleşiyorsa sonucunda oluşabilecek ölümcül hastalıklar sadece o kişiyi etkiler, kuşaktan kuşağa geçmez. Fakat eğer mutasyon kişinin üreme hücrelerinde gerçekleşiyorsa maalesef hücrelerindeki mutasyonlar kuşaktan kuşağa yansır.
DNA’nın Yapısı Hakkında
Mutasyon konusuna hafiften bir değinme yaptık biraz da DNA’dan bahsedelim. Kısaca belirtmek gerekirse DNA insan kodudur. Saç rengimiz, göz rengimiz, parmaklarımızın sayısı ve aklınıza gelebilecek her türlü fiziksel özellik işte bu DNA içerisine kodlanmıştır. Örneğin Hiroşima ve Nagasaki’ye atılan atom bombasını ele alalım. Atom bombasına maruz kalan halkın neredeyse hepsi hayatını kaybetti. Yüksek radyasyon onların DNA molekülünü bozdu hatta birçoğunun üreme hücrelerini bozdu ve doğan birçok çocuk 6 parmaklı veya 3 bacaklı doğdu.
DNA içeriğini nükleotitler oluşturmaktadır. Bunlar DNA’nın yapı birimidir. Bir nükleotit yapısında ise şeker, fosfat ve organik bazlar bulunmaktadır. Organik bazlar bildiğimiz Adenin (A) Sitozin (S) Guanin (G) ve Timin (T)’dir. Bu organik bazlar DNA içerisinde kusursuz bir şekilde sıralanmaktadır. Birinin bile yerinin değiştirilmesi DNA’nın yapısının bozulması için yeterli olacaktır. Bu bozulma da bizim tabirimizle mutasyon olacaktır. İnsanoğlunun kusursuzluğuna bakın.
Mutasyon Çeşitleri Nelerdir?
Mutasyon çeşitleri Kromozom Mutasyonları ve Gen Mutasyonları olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır.
Kromozom Mutasyonları Nelerdir, Nasıl Oluşur?
Kromozom mutasyonları adının da gösterdiği gibi kromozomda oluşan parça değişimi veyahut kopma sonrası oluşan mutasyonlardır. Özellikle mayoz bölünme sırasında (Krossing Over) oluşan yanlış yapısal veya sayısal değişikliklerden sonra olduğu bilinmektedir. Kromozom mutasyonlarının canlıya diğer mutasyonlardan daha ağır hasar verdiği söylenmektedir.
Krossing Over mayoz bölünmenin ilk evrelerinde gerçekleşmektedir. Bu olayda homolog kromotitler arasında parça değiştirme işlemi olmaktadır. Bu kromotitler parça değiştirmek için illede krossing over ihtiyacı duymazlar. Kendileri de bu parça değiştirme işlemini gerçekleştirebilirler. Kromozomlar kendini eşleyebilir, bir kromozom başka bir kromozoma tutunabilir, kromozomun bir parçası kopabilir veya kromozomun materyallerinde eksilme gibi durumlar yaşanabilir. İşte tüm bunlar kromozomdaki değişikliklerdir.
Mitoz veya mayoz bölünme her zaman kusursuz işlemeyebilir. Örneğin kromozom sayısının değişikliği Down sendromu veya Kronik Miyelojenik Lösemi gibi birçok rahatsızlığı beraberinde getirebilir.
Gen (Nokta) Mutasyonları Nelerdir, Nasıl Oluşur?
Gen mutasyonları diğer diliyle nokta mutasyonları DNA’nın belli bir bölümünde doğal veya deneysel yolla olan mutasyonlardır. Mutasyona uğrayan gen mutasyonun büyüklüğüne ve şiddetine göre kendini yenileyebilmektedir. DNA’da bulunan bazların (A) (S) (T) (G) yer değiştirmesi veya yapısının değişmesi gen mutasyonlarına neden olabilmektedir. Yukarıda belirttiğimiz gibi vücut hücrelerinde gerçekleşen gen mutasyonları mutasyonun şiddetine bağlı olarak yenilenebiliyordu. Fakat eşey (üreme) hücrelerinde bu durum kuşaktan kuşağa geçiyordu. Gen mutasyonlarına genel olarak radyasyon, çeşitli kimyasallar, ultraviyole ışınları ve X ışınları neden olmaktadır.
Mutasyon Neden Gerçekleşir, Etkileri Nelerdir?
Mutasyon nedenlerini genel olarak yazımızda anlattık fakat anlattığımız nedenler genel olarak vücut içi nedenlerdi. Şimdiyse mutasyonun dış etkilerinden bahsedelim.
Genel olarak mutasyon hiçbir dış müdahale olmadan kolay kolay gerçekleşmez. Gerçekleşse bile DNA kendini yenileyebilir kısacası ölümcül nedenler doğurmaz. Fakat dış etkilerden dolayı gerçekleşen mutasyonlar canlıyı felakete sürükler ve çoğunlukla ölümle sonuçlandırır. En büyük örneği savaşta atılan bombalardır. Nükleer patlama olduğu zaman yüksek miktarda radyoaktif ışın meydana çıkar ve gen yapısını bozar. Ayrıca güneşin zararlı ışınları da bu genlerin yapısını bozabilmektedir. Herkesin bildiği gibi en büyük olanı da savaşlar ve nükleer patlamadır. Bunun sonucunda maalesef sakat ve kanser bireyler doğmaktadır.
Yararlı Mutasyon Diye Bir Şey Mümkün mü?
Mutasyon dediğimiz şey başlı başına felakettir ve genel olarak öldürücüdür. Elbette zarar vermeyen mutasyonlarda mevcuttur fakat bu mutasyonlar canlıya hiçbir fayda sağlamaz. Örneği de meyve sinekleri üzerinde yapılan deneylerdir. Meyve sinekleri çok çeşit mutasyona maruz bırakılsa da bu onlara yararlı olan hiçbir şeyi kazandırmamıştır.
