Asya Hun Devletinin Tarihi
Asya Hun Devleti tarihte bilinen ilk Türk devletidir. İlk hükümdarı Teoman(Tuman)dır. Ötükende kurulan bu devlet Çinlilerle mücadele etmiştir bu mücadelenin büyük bir nedeni ipek yoludur. O zamanlar çok değerli olan ipek yolu ticaretin en önemli yerlerinden biriydi .O büyük Çin Seddini Asya hun devletinin akınlarını durdurabilmek için inşa etmişlerdir. Teoman oğlu Meteyi Yüeçilere esir olarak vermiştir. Bu durumdan kurtulan Mete, babasını yani ilk hükümdar olan Teoman’ı tahtan indirerek Asya hun devletinin yeni hükümdarı olmuştur. Mete cesareti hırsı ve azmiyle kıssa sürede ülkenin sınırlarını büyütmüş ve tarihteki ilk düzenli orduyu kurmuştur. Bilmeyenler için düzenli ordu, devletin eğitimini alarak belirli bir düzenle oluşmuş askeri birliktir kısacası düzenli sistemli bir şekilde düşmana karşı tüm orduyla savaşmaktır.
Hun Devletinin Seferleri
Bir zamanlar Meteyi esir alan Yüeçileri itaati altına almıştır. Bütün Türkleri tek çatı altında toplamayı başarmıştır ve bunu ilk yapan hükümdar Metedir. Ayrıca Moğollarıda itaati altına almış ve Çin üzerine seferler düzenlemiştir.
Metehan’ın Çinlilere sefer düzenlemesinin büyük ve öncelikli nedeni Asya hun devleti için büyük bir tehdit olmasıdır. Tabi önemli bir nedeni ise o zamanın en büyük ticaret alanı olan ipek yoludur. Mete’nin ölümü üzerine oğlu Ki-ok tahta geçmiştir. Mete’nin ölümünü büyük bir fırsat olarak gören ve bunun üzerine isyan eden Yüe-çiler çok büyük bir yenilgi almıştır.
Çinliler İpek yoluna hakim olmak için ipek yoluna ajanlar yerleştirmiştir. Ki-ok Çin’le aralarını düzeltmek için Çinli bir prensesle evlenmiştir. Ama bu Asya Hun Devleti için çok kötü bir karar olmuştur çünkü daha sonraki dönemlerde de Çinli prenseslerle evlenilmeye devam etmiştir. Bunun kötü yanı ise prensesler Türk boylarının arasını açmıştır. Bu prensesler bunla da kalmayıp Türkleri lüks yaşama özendirmiştir. Bu durum Çin de adeta bir politika olmuştur ve Asya hun devletini içten içe yıkmışlardır. Özellikle Ki-oki’nin ölümünden sonra geçen hükümdarlar ülkeyi yönetememiştir ve Çinlilere ipek yolunu vermiştir. İpek yolunun egemenliği tamamen Asya hun devletinden gidince ekonomi batmıştır. Daha sonra ekonomisi çökmüş olan Hun Devletine saldırıp zafer kazanmışlardır bu mağlubiyetler sonucunda Asya Hun Devleti kuzey ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Batıda bulunan Hunlar bir süre sonra Çinlilerin hakimiyeti altına girmiştir. Güney Hunlar kuzey ve güney olmak üzere yine ikiye ayrılmışlardır. Kuzeydeki Hunlar Siyenpiler tarafından Güneyde kalan Hunlar ise Çinliler tarafından yıkılmıştır yani Çinliler savaşla yenemedikleri Türkleri entrikalarla mağlup etmişlerdir.
