Uygurlar
Göktürk devleti çok zayıflamıştı bu durumu kendileri için iyi hale getirmek isteyen bazı Türk boyları, yeni bir devlet kurmak istediler. Uygurlar diğer beyliklerle mücadele etmiş ve kazanmıştır. Orhun ve Selenga ırmakları civarında kurulan bu devletin ilk kağanı”Kutluk Bilge Kül Kağandır”
Uygurlar, Çinlilerle yaşadıkları etkileşim sonucunda Maniheizm dinini benimsemişlerdir. Bu din savaşmayı ve et yemeyi yasakladığı için tarımsal üretime başlamışlar ve buna bağlı olarak yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olmuşlardır. Mimarisi gelişmiş olan bu devlet çivicilik sanatında bir hayli gelişmiştir. Moğolların Türkleşmesinde etkili olmuşlardır. İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar’la mücadele etmişlerdir. 18 harfli Uygur Alfabesine sahip olup hareketli matbaayı kullanmışlardır. Tore adındaki devlet kanunlarını yazılı hale getirmişlerdir.
Uygurların sonunu getiren şey ise Çinlilerin Türklere bulaştırdığı Maniheizm dini olmuştur. Bu din Uygurları sanat ve ticarette geliştirmiştir lakin dinlerinde, savaş tamamen yasak olduğu için tarihi boyunca savaşçı olan Türklerin savaşçı kişiliklerini kaybetmelerini sağlamıştır. Böyle olunca Uygurlar askeri yönden çok güçsüzleşmiştir. Bu büyük Türk devleti Alp Külük önderliğinde isyan çıkmıştır bu isyan sayesinde Uygurların başına geçmiştir. Bu durum da Uygurları çok zayıflatmıştır. Kırgızlar Uygurların zayıflamasını fırsat bilerek bu Türk devletine savaş açmıştır bunun sonucunda askeri gücü zayıf olan bu devlet bu saldırıya cevap verememiştir ve Uygur devleti tamamen yıkılmıştır. Türk tarihini incelediğimizde Türklerin üstün savaş zekasına o zamanın hiçbir medeniyeti karşı koyamamış ve farklı politikalar uygulamışlardır. Nüfusları ve askeri birimleri ne kadar fazla olurlarsa olsun Türk boylarını alt edemeyen Çinliler Türklerin arasına nifak sokup asimile etmişlerdir örneğin Mani dini ve çeşitli Çinli kadınlarla…
